Stel je voor: het is een druilerige dinsdagochtend. Je zit achter je bureau, laptop open, koffie binnen handbereik. Je weet dat je móet beginnen. Maar waar? De cursor knippert verwachtingsvol op je scherm. Of: je Pinterest-bord staat vol inspiratie. Je hoofd zit ook vol ideeën . En toch… wacht je nog maar even met het plannen van je fotoshoot.
Herkenbaar? Je bent niet alleen. Sterker nog: de grootste kunstenaars uit de geschiedenis worstelden met precies ditzelfde dilemma. Het verschil? Ze vonden manieren om ermee om te gaan die we ook nu nog kunnen gebruiken. Tijd voor een tripje door de kunstgeschiedenis – en ja, we nemen wat wetenschappelijke inzichten mee als souvenir!
Michelangelo: Perfectionist met een Plan
Laten we beginnen in het 16e-eeuwse Florence. Michelangelo staat voor een gigantisch blok marmer. Het is beschadigd, andere kunstenaars hebben het afgewezen. Maar hij ziet iets wat anderen niet zien: de David zit al in dat marmer. Hij hoeft hem alleen nog maar ‘vrij te maken’.
“Ik zag de engel in het marmer en bleef hakken tot ik hem had bevrijd,” schreef hij. (tenminste, dat is een quote die veel gebruikt wordt, echte bronnen zijn moeilijk te vinden) Een mooie metafoor, maar er zat meer achter. Uit zijn schetsboeken blijkt dat hij eindeloos studeerde op anatomie. Hij maakte tientallen voorstudies. En toch, als het moment daar was, begon hij gewoon.
Perfectie zit ‘m dus niet in eindeloze voorbereiding, maar in het durven beginnen met wat je nu weet. Michelangelo’s geheim? Hij zag zijn ‘fouten’ niet als mislukkingen, maar als onderdeel van het proces. In deze video zie je trouwens pas echt goed hoe groot het standbeeld is:
Zaha Hadid: Revolutionair op Papier
Flash forward naar de late 20e eeuw. Een jonge Zaha Hadid zit op haar architectenbureau in Londen. Haar ontwerpen zijn zo revolutionair dat mensen zeggen dat ze onmogelijk gebouwd kunnen worden. Haar antwoord? Ze bleef tekenen. Niet omdat ze de kritiek niet hoorde, maar omdat ze wist dat de technologie haar ooit zal inhalen. Het Heydar Aliyev Center in Bakoe is hiervan het perfecte voorbeeld. Toen ze het tekende, bestond de technologie om het te bouwen nog niet. “Als je altijd binnen de lijntjes blijft,” zei ze, “mis je de grote doorbraken.”
.jpg?1384455904)
Igone de Jongh: En als beloning zweef je
In de wereld van het ballet lijkt alles te draaien om perfectie. Maar Igone de Jongh, voormalig eerste soliste bij Het Nationale Ballet, heeft een verfrissende kijk: “Perfectie bestaat niet in dans. Er is alleen het constant zoeken naar verbetering.” Pasgelden was ik bij haar theatershow: Renaissance. De show moest helaas verplaatst worden door een technisch probleem, maar in de eerste twintig minuten zei ze al iets interessants: “Ik heb nooit per se de beste willen zijn. Ik heb gewoon altijd gewoon zoveel mogelijk willen dansen. Het liefst wilde ik dansen alsof er niemand naar me keek.” Als je een avondje over hebt, zou ik zeker de docu: ‘En als beloning zweef je’ kijken. Houd er rekening mee dat deze uit 2021 komt, bepaalde informatie is dus helaas achterhaald, maar alsnog wil je ‘m eigenlijk niet missen.
Wat me heel erg opviel is dat ik me heel erg aangetrokken vol tot het idee dat er veel manieren zijn om van je creatieve projecten te genieten. Soms word je ‘de beste’ in iets. Heel veel mensen worden dus automatisch niet de beste. Maar is dat uiteindelijk waar het echt om gaat? Met dat in je achterhoofd is het misschien makkelijker om te beginnen: je doet dit voor jezelf. Alle externe kritiek én complimenten zijn eigenlijk niet echt belangrijk. Zoals de titel van de documentaire al zegt; als beloning krijg je iets wat je zelf voelt: je zweeft. Andere kunnen dit zien, maar ook zonder die anderen zweef je.
De psychologie achter het begin
Wist je dat ons brein eigenlijk is ingericht om níet te beginnen? Het is een overlevingsmechanisme: nieuwe dingen zijn potentieel gevaarlijk. Maar er zijn manieren om dit te omzeilen:
- Start klein: Je brein vindt kleine stapjes minder bedreigend
- Creëer routine: Vaste gewoontes maken het starten automatisch makkelijker
- Gebruik deadlines: Tijdsdruk kan helpen om in actie te komen
- Je hoeft dus niet per se de beste te worden om ergens plezier in te hebben (of daadwerkelijk goed te zijn)
Oké, tijd om écht te nerden (maar wel op een leuke manier!). Want waarom is het eigenlijk zo moeilijk om te beginnen? En waarom voelt scrollen door Instagram soms productiever dan daadwerkelijk aan de slag gaan?
Het creatieve brein: Een user manual
Je brein is eigenlijk een voorspellingsmachine. Het probeert constant te raden wat er gaat gebeuren – dat kost minder energie dan steeds verrast worden. Een heel interessante podcast aflevering van Ologies over het geheugen gaat erover dat je geheugen voor een groot gedeelte ingezet wordt om te leren hoe in de toekomst om te gaan met situaties. En dat is meestal met als uitgangspunt: proberen niet dood te gaan. Handig als je een tijger moet ontwijken, minder handig als je creatief wilt zijn. Want creativiteit draait juist om het onverwachte.
‘Gewoon beginnen’ Hoe doe je dat nu eigenlijk?
Leuk die voorbeelden, maar hoe pas je dat nu toe? Onderzoek laat zien dat ons brein drie fasen doorloopt bij het creatieve proces:
- De Chaos Fase (Default Mode Network)
- Je gedachten dwalen
- Je maakt nieuwe verbindingen
- Je brein is super actief, maar het voelt als niksen
- Dit is wanneer je onder de douche geniale ideeën krijgt!
- De Focus Fase (Task Positive Network)
- Je begint daadwerkelijk te werken
- Je brein schakelt over naar ‘doe-modus’
- Dit voelt vaak zwaar en oncomfortabel
- Maar: dit is waar de magie gebeurt!
- De Flow Fase (Dynamic Network)
- Chaos en focus werken samen
- Je verliest je gevoel voor tijd
- Je bent helemaal ‘in the zone’
- Dit is waar iedereen naar streeft, maar… je kunt er alleen komen via fase 1 en 2!
Goed dus om te onthouden: je kunt niet direct in flow komen. Je móet door de oncomfortabele focus-fase heen. Dat verklaart waarom beginnen zo moeilijk is! Ook is het fijn om te onthouden voor die momenten dat je eigenlijk vindt dat je iets moet doén, maar je je er gewoon niet toe kunt zetten. Soms moet je dan even doorzetten, maar misschien zit je brein nog in de chaos fase en ben je dus eigenlijk al aan het werk, maar zie je dat zelf niet zo.
Praktische hacks voor creatievelingen
Een aantal handige tips die je helpen na/naast het verzamelen van inspiratie, ook daadwerkelijk iets te gaan doen:
- De ‘Tiny Task’ Techniek
- Begin belachelijk klein
- Zelfs ‘ik ga één punt op papier zetten’ is oké
- Je brein vindt kleine taken niet bedreigend
- Voor je het weet, ben je bezig!
- De ‘State Switch’ Methode
- Creëer een fysiek ritual voor je begint
- Verander van omgeving
- Trek je ‘werk-kleren’ aan
- Je brein houdt van voorspelbare overgangen
- De ‘Systeem > Goals’ Strategie
- Focus niet op het eindresultaat
- Creëer een dagelijks systeem. Denk maar aan het boek Atomic Habits van James Clear
- Meet proces, niet output
Je brein maakt nieuwe neurale verbindingen elke keer dat je creatief bezig bent. Letterlijk. Je bouwt een ‘creativiteits-snelweg’ in je hoofd!
Volgens mij bestaat het idee van de balans hierin vinden ook niet echt. Het heeft voor mij nog nooit gewerkt om een dagdeel in te ruimen voor input om daarna een dagdeel output te kunnen maken. Je zoekt iets op, gaat ermee aan de slag, vindt weer nieuwe inspiratie, maakt iets beter. Zo gaat het bij tenminste.
Nu jij: hoe zorg jij dat je ook echt met je inspiratie aan de slag gaat?
Op welk moment heb jij het meest last van uitstelgedrag om te gaan beginnen? En wat doe je dan om toch aan de slag te kunnen gaan? Laat het me weten in de comments, ik ben heel benieuwd naar je antwoord.
