Kunst als therapie: Hoe voorkom je dat je van saaiheid uit elkaar knalt terwijl je ook dagelijkse verantwoordelijkheden hebt?

Triggerwarning voor spinnenfobici: We gaan het hebben over spinnen. Maar niet zomaar spinnen – dit zijn kunstwerken met een verhaal. Dus adem in, adem uit, en blijf lezen. Of sla het stuk over Louise Bourgeois even over.

Voelt jouw leven soms ook als een oneindige herhaling van werken, boodschappen doen, to-dolijstjes afwerken, en oh ja, nog een was draaien? Wat als die sleur niet je vijand is, maar een bron van creativiteit? Kunst leert ons dat beperkingen en routine net zo goed brandstof kunnen zijn voor inspiratie. In deze blogpost kijk ik naar hoe kunstenaars zoals Louise Bourgeois en Leonardo da Vinci balans vonden tussen chaos en structuur, en hoe een horloge van Picasso je kan helpen eigenaar van je tijd te worden.

Catelijne Gerlag: Wees eigenaar van je tijd

Catelijne Gerlag, coach voor multipotentials (of multipassionates), weet als geen ander hoe belangrijk het is om je tijd goed te managen. Catelijne: “Het draait om zelfmanagement als multipotential: neem je behoefte aan verschillende dingen serieus en maak er tijd voor. Oók (of júist) als je verantwoordelijkheden hebt. Je bent veelzijdig, kleurrijk, dus tijd besteden aan je passies, je behoefte aan leren of creativiteit: het houdt je overeind zodat je je verantwoordelijkheden goed aankunt, en je van je leven blijft genieten. Dit vraagt zelfkennis, en tijd maken voor je passies. De vrouwen van Picasso zijn prachtig kleurrijk en deze met horloge, vind ik heel toepasselijk. Wees eigenaar van je tijd, en verdeel hem goed!”

Louise Bourgeois: Geborgenheid met een randje

Louise Bourgeois wist als geen ander hoe je kunst laat spreken. Haar gigantische spin Maman is een perfecte paradox: beschermend en krachtig, maar ook kwetsbaar en een tikje bedreigend. Ze roept emoties op die botsen, maar precies dáár zit de magie.

Bescherming en beperking
Stel je voor: Maman torent negen meter hoog boven je uit, haar poten vormen een koepel waaronder je veilig voelt. Maar – er is ook die schaduw, dat beklemmende gevoel dat ze je misschien in de gaten houdt. Is het een toevluchtsoord, of een kooi? Bourgeois laat zien dat geborgenheid niet altijd alleen maar comfortabel is. Klinkt herkenbaar? Net als je dagelijkse routine. Die kan je houvast geven, maar soms voelt het alsof je vastzit. Bescherming en beperking horen bij elkaar, en in die spanning vind je groei.

De kracht van herhaling
Als je denkt dat Bourgeois haar punt wel maakte met één spin, think again. Ze bleef terugkeren naar dit thema. Herhaling was haar manier om dieper te graven, om nieuwe lagen te ontdekken in hetzelfde motief. Zoals een spin haar web steeds opnieuw bouwt, gebruikte Bourgeois haar kunst om haar herinneringen en emoties te verwerken. Herhaling is kracht, niet per se saaiheid. En ja, dat geldt ook voor je dagelijkse routines. Wie weet ontdek je door telkens weer hetzelfde te doen een nieuwe laag. Vaak kun je juist door herhaling dat ene irritante probleem eindelijk oplossen. Opeens zie je het.

Wat we van Bourgeois kunnen leren:

• Veiligheid is niet altijd knus: Geborgenheid voelt soms als een warme deken, en soms als een streng ‘blijf binnen de lijntjes’. Beide zijn interessant: hoe reageer je daarop en waar zit precies het verschil en de grens?
• Tegenstellingen zijn oké: Je kunt beschermd én beperkt zijn, krachtig én kwetsbaar.
• Herhaling is je geheime wapen: Blijf terugkomen naar dat ene project of idee. Wie weet wat je nog ontdekt.
• Weef je eigen web: Creëer een structuur die bij je past. Iets wat je beschermt, maar je ook ruimte geeft om te bewegen.

Bourgeois laat ons zien dat het leven niet draait om een perfecte balans, maar om de spanning tussen extremen. Haar spinnen leren ons dat het juist daar, in die wrijving, is waar je uiteindelijk het meeste uithaalt.

Leonardo da Vinci: Nieuwsgierigheid, geen perfectie

Als iemand weet hoe je kunt spelen met ideeën, dan is het Leonardo da Vinci wel. De man was een wandelende brainstormsessie. Hij schilderde meesterwerken zoals Mona Lisa (alhoewel, persoonlijk vind ik het een nogal saai, vlak schilderij, maar wie ben ik?) ontwierp vliegmachines, dissecteerde lichamen om anatomie te begrijpen, en schetste ideeën voor oorlogswapens. Maar hier komt het leukste: hij maakte niet altijd alles af waar hij aan begon. En dat is precies waarom ik hem interessant vindt.

Speels leren: gewoon omdat het kan
Leonardo’s Notebooks – een schat aan schetsen, halve ideeën en wilde gedachten – zijn het ultieme bewijs dat je niet alles hoeft te weten voordat je begint. Hij maakte aantekeningen over waterbewegingen, vogels in vlucht, en zelfs hoe je een perfecte panfluit maakt. Alles kon zomaar eens interessant zijn. Zijn geheim? Nieuwsgierigheid, geen perfectie. Voor Leonardo was leren een eindeloos spel, waarbij het proces belangrijker was dan het resultaat. Hij had geen tijd om alles af te maken – hij was al bezig met het volgende idee.

Onvoltooide meesterwerken: waarom dat oké is
Ik zag laatst een video van Waldemar Januszczak via Perspective Arts, waarin hij beweerde dat Leonardo nooit iets afmaakte. Normaal vind ik zijn manier van vertellen over kunst fijn. Heerlijk Brits en je ziet dat hij echt enthousiast is. Maar de neerbuigendheid over dat niets afmaken irriteerde me mateloos. Natuurlijk liet hij projecten onaf, maar kijk eens naar Mona Lisa of Het Laatste Avondmaal. Hij maakte ook dingen wél af. Het klopt wel dat Leonardo vaak halverwege weer naar een ander idee sprong. Maar dat maakt hem niet minder briljant – het laat juist zien dat creativiteit draait om het proces, niet om perfectie. Neem zijn vliegende machine: een briljant ontwerp, maar nee, hij heeft nooit gevlogen. Toch inspireerde dit idee generaties na hem. Leonardo wist dat je niet alles zelf hoeft af te maken. Soms is het genoeg om iets te beginnen en anderen het stokje te laten overnemen.

Spelen is geen tijdverspilling
Leonardo’s manier van werken herinnert ons eraan dat spelen niet kinderachtig is – het is essentieel. Door te experimenteren, fouten te maken en jezelf de vrijheid te geven om zonder doel te creëren, kom je op plekken waar je anders nooit zou zijn beland. Wie weet leidt dat mislukte idee naar iets anders dat je zonder dat spelen nooit zou hebben bedacht.

Wat we van Leonardo kunnen leren:

• Leren is een spel: Volg je nieuwsgierigheid, zelfs als je niet weet waar het toe leidt.
• Laat perfectionisme varen: Niet alles hoeft af of perfect te zijn om waardevol te zijn.
• Geef ideeën door: Jouw kleine beginnetjes kunnen het startpunt zijn van iets groots voor iemand anders.
• Blijf spelen: Zet je creatieve ‘moeten’ uit en ontdek wat er gebeurt als je gewoon iets maakt omdat het leuk is.

Leonardo laat ons zien dat het oké is om je aandacht te laten dwalen, om te experimenteren zonder resultaat, en om dingen los te laten. Dus pak dat schetsboek, schrijf die halve gedachte op, en weet: ook al is het nu misschien nog een chaos of maak je je project nooit af, het is in ieder geval niet saai.

En jij? Hoe maak jij ruimte voor een vleugje chaos in je dagelijkse sleur? Wat doe jij om van de saaie dingen iets moois te maken? Deel je tips – wie weet inspireer je een ander om ook eens buiten de lijntjes te kleuren!

P.S. De uitgelichte foto boven deze blogpost is door mij gemaakt. Op de blog hier gaat het er niet vaak over, maar van oorsprong ben ik fotograaf. Meer informatie over fotoshoots vind je hier.